Regionalizm w Hiszpanii

Kwestia regionalna odgrywa ważną rolę w życiu politycznym Hiszpanii. Hiszpańskie doświadczenia z autonomią regionalną w ostatnich 30-35 latach miały duży wpływ na stosunek do regionalizmów w wielu krajach Europy. W tym okresie doświadczenie to oceniano pozytywnie. Ostatnio jednak pojawiły się wątpliwości dotyczące wpływu autonomii regionalnych na funkcjonowanie gospodarki i na jedność państwa. Artykuł składa się z dwu zasadniczych części – rysu historycznego oraz przeglądu wybranych regionalizmów i regionów. W części pierwszej omawiane są historyczne czynniki kształtowania regionalizmów w Hiszpanii. Wskazuje się na proces kształtowania się państwowości hiszpańskiej podczas rekonkwisty z wielu organizmów państwowych i powstanie Hiszpanii jako federacji Kastylii i Aragonii oraz późniejsze napięcia między siłami dążącymi do centralizacji władzy państwowej i kastylianizacji kultury i języka a siłami dążący do zachowania odrębności politycznej i kulturowej regionów peryfe-ryjnych jako na główne źródło współczesnych regionalizmów w Hiszpanii. W części drugiej bliżej przedstawiono te regiony Hiszpanii, gdzie ruchy regionalne są istotnym czynnikiem politycznym. Są to kolejno: Katalonia (w tym ruch pankataloński obejmujący tzw. Kraje Katalońskie), Baleary, Kraj Walencji, Kraj Basków, Nawarra, Galicja, Asturia, Andaluzja i Wyspy Kanaryjskie. W opisie każdego z regionalizmów zwraca się uwagę na czynniki tworzące dany regionalizm (obiektywne uwarunkowania regionalizmu) oraz na siłę, cele i podmioty (aktorów) regionalizmu. Najsilniejszy regionalizm występuje w Katalonii i Kraju Basków. W Katalonii wynika on z historii – pamięci o państwowości katalońskiej, jej utracie i degradacji języka katalońskiego. Na to nakładają się uwarunkowania ekonomiczne i kulturowe – wysoki poziom rozwoju i przeświadczenie o kulturowej wyższości i wyzysku regionu. Głównymi podmiotami regionalizmu są władze regionu i regionalne partie polityczne, a celami jest maksymalizacja autonomii politycznej, z niepodległością włącznie, ekonomicznej i kulturowej – uczynienie katalońskiego głównym (jedynym) językiem regionu. W Kraju Basków źródłem poczucia odrębności są czynniki historyczne – dawne przywileje regionu oraz kulturowe – w tym istnienie języka baskijskiego. Ruch baskijski jest bardzo niejednolity jeśli chodzi o cele i struktury organizacyjne - od akceptacji obecnej autonomii po pełną niepodległość i włączenie sąsiednich obszarów Hiszpanii i Francji.

Regional question plays an important role in Spanish politics. Spanish experience of regional autono-my over the lat 30-35 years significantly influenced attitude towards regionalism in many European countries. In that time this experience was considered as positive. Recently, however, doubts have appeared as to the influence of regional autonomies on functioning of the economy and unity of the state. The article consists of two main parts. In the first one processes of shaping Spanish statehood during the reconquista from several state organisms, creation of Spain as a federation of Castile and Aragon and the later tensions between forces aiming at centralisation of state power and castilianisa-tion of culture and language, and forces aiming at retention of political and cultural separateness of peripheral regions are poited out as sources of present-day regionalisms in Spain. The second part presents in a more detailed way those regions of Spain where regional movements are significant political factors. These are the following ones: Catalonia (and the pan-Catalonian movement), Balearic Islands, the Country of Valencia, the Basque Country, Navarre, Galicia, Asturias, Andalusia and Ca-nary Islands. In the description of each regionalism factors shaping a given regionalism (objective conditions) as well as its strength, objectives and actors are analyzed. The strongest are regionalisms in Catalonia and the Basque Country. In Catalonia it results from history – memory on Catalan state-hood, its loss and downgrading the Catalan language. On top of this there are economic and cultural circumstances – the high degree of economic development and believe in cultural superiority and exploitation of he region by Spain. The main subjects of regionalism are regional authorities and regional political parties, and the main goals are maximising of political (including independence), economic and cultural (making Catalan the main or the only language of the region) autonomy. In the Basque Country the source of the feeling of separateness are historical – ancient privileges of the region, and cultural – including existence of the Basque language – factors. The Basque movement is very differentiated as regards aims and organisation, aims ranging from acceptance of the current autonomy until full independence and incorporation of adjacent areas of Spain and France.