Racjonalność, refleksyjność, praca. Łódzkie studium przypadku

Artykuł podzielony jest na trzy części. W pierwszej podejmuję się próby nakreślenia znaczenia fenomenu racjonalności dla procesów instytucjonalizacji świata społecznego ze szczególnym uwzględnieniem obszarów refleksyjności w polu stosunków pracy i przedsiębiorczości. Zakładam, że w porządku „świata przeżywanego” o statusie człowieczeństwa coraz częściej decyduje już nie samo przeniesienie akcentów z aktywności swobodnej na aktywność wymuszoną, ale zwrot w kierunku indywidualnej, intencjonalnej i zaplanowanej organizacji samozatrudnienia, co musi mieć swoje konsekwencje etyczne. W części drugiej prezentuję fragmenty analizy zogniskowanych wywiadów grupowych poświęconych identyfikacji strategii argumentacyjnych, jakimi posługują się badani do opisu dynamiki sporu i konfliktu w społeczeństwie. Rekonstrukcja wspomnianych strategii dotyczyła przede wszystkim wymiaru ekonomiczno-socjalnego (reguły gospodarki rynkowej, relacje pracodawca – pracobiorca w świecie pracy, imperatyw zysku, zagadnienie odpowiedzialności pracodawcy i pracownika, etos pracy). Część trzecia artykułu poświęcona jest próbie podsumowania zaprezentowanych wyników z uwzględnieniem wspomnianej perspektywy aksjologicznej.

This article consists of three parts. Part one attempts to describe the significance of rationality for the processes of institutionalizing of the social world. A special emphasis is put on reflexivity in the fields of discourse on work and entrepreneurship. The assumption is that in the “Life-World” order humanity is no longer determined by a mere shift in emphasis from freedom to coercion, but a turn towards individual, intentional and planned self-employment, with all its ethical consequences. The second part presents the material based on ten focus group interviews. Their primary goal was to determine to what extent the content and discourse strategies presented in the media influence and modify the language used by the respondents to describe their social reality (including the economic one). The attempt is to reconstruct linguistic strategies used by the respondents to describe the dynamics of dispute and conflict within the society. The said reconstruction mainly concerns social and economic aspects: the rules of market economy, employer-employee relations, profit imperative, the responsibilities of employers and employees, work ethos, and others. The third part of the paper is a summary of the presented conclusions, also from the aforementioned axio-normative perspective.