Osobowość autorytarna i jej wrogowie: Wilhelm Reich, Theodor W. Adorno, Alice Miller i Klaus Theweleit

The essay presents a reconstruction and critical interpretation of four theories of authoritarian personality related to analysis of fascism. The first theory origins from a book The Mass Psychology of Fascism by Wilhelm Reich, published already before the Second World War, the second theory comes from a famous The Authoritarian Personality by Theodor W. Adorno. The third was presented by Alice Miller in For Your Own Good, and the fourth – by Klaus Theweleit in groundbreaking Male Fantasies. Only one of them, by Miller, refers directly to pedagogy. Nevertheless, the essay presents all four publications in relation to upbringing. The essay raises following questions: what is authoritarian personality? Which elements of education support its development and which prevent it? The theories are presented in relations to each other. Some of their conclusions are consistent, but other present conflicting positions. The dialectical method applied by the author enables to see, among others, how Adorno’s theories are put upside down by Miller, as well as Theweleit, who develops Reich’s ideas. The reconstruction of the dialogue between presented theories enables to put new questions related to the role of authoritarian personality in contemporary times.

Esej zawiera rekonstrukcję i krytyczną interpretację czterech teorii na temat osobowości autorytarnej, związanych z analizą faszyzmu. Pierwsza pochodzi z napisanej jeszcze przed II wojną światową Psychologii mas wobec faszyzmu Wilhelma Reicha, a druga ze słynnej Osobowości autorytarnej Theodora W. Adorno. Trzecia została ukazana w słynnym Zniewolonym dzieciństwie Alice Miller, zaś czwarta – w przełomowych Męskich fantazjach Klausa Theweleita. Tylko jedna z tych pozycji – autorstwa Miller – odnosi się bezpośrednio do pedagogiki. W eseju pod kątem wychowania analizowane są natomiast wszystkie wymienione publikacje. Pytania, jakie stawia esej, brzmią następująco: czym jest osobowość autorytarna? Jakie czynniki wychowawcze sprzyjają jej kształtowaniu, a jakie temu przeciwdziałają? Teorie są ukazane w odniesieniu do siebie nawzajem. Część ich wniosków jest zbieżnych, część wchodzi w spór. Przyjęta metoda dialektyczna pozwala między innymi zobaczyć, jak twierdzenia Adorno są stawiane „z głowy na nogi” przez ustalenia Miller i Theweleita, który z kolei kontynuuje myśl Reicha. Z rekonstrukcji dialogu między teoriami rodzą się nowe pytania, dotyczące roli osobowości autorytarnej w czasach współczesnych.